De opvoedkundige tik

Van een lieve vriend ontving ik een mooi boek: “De kunst van het voelen.” Van Ton van Gelder. In het kort gaat dat over hoe je van denken naar voelen kunt gaan. Oftewel hoe je in het hier en nu kunt zijn. Ik raad het de deelnemers van mijn training vaak aan en ik sta helemaal achter de inhoud van het boek. Op één hoofdstuk na: hoofdstuk 13 Billenkoek, waarin de schrijver het geven van een klap rechtvaardigt en uitlegt dat het volgens hem een functie heeft. Met verbazing luister ik naar de rechtvaardigingen die mensen aandragen om kinderen een tik te geven, uit te schelden of te slaan.

 “Hij haalt het bloed onder mijn nagels vandaan. Hij luistert niet. Hij drijft me tot waanzin. Wie niet horen wil moet maar voelen. Hij heeft van die driftige buien. Hij slaat zijn zusje. Anders doet hij niet wat ik zeg. Hij blijft maar doorgaan. Niks anders helpt.”

Het lijkt wel of de kinderen de macht hebben, maar bepalen zij ook hoe opvoeders zich gedragen en reageren hierop? Rechtvaardigen betekent vaak dat mensen wel weten dat ze zich vergissen, maar het niet toe willen geven. Dat is jammer, want erkennen dat ze zich vergissen is de eerste stap naar verandering.

Ik heb een tijdje nagedacht voordat ik besloot dit blog te schrijven. Opgegroeid in een gezin waar ik regelmatig blootgesteld werd aan fysiek geweld, ben ik bevooroordeeld als het om dit onderwerp gaat. Fysiek geweld wordt vaak doorgegeven van generatie op generatie en ik heb ervaren dat je de vicieuze cirkel wel degelijk kunt doorbreken. Mijn vader werd in zijn gezin geslagen. Ik herinner mij een verhaal dat hij met benzine speelde, zijn benen in de fik stonden en hij vervolgens ook nog een pak slaag kreeg omdat hij huilde. Dat rechtvaardigt niet dat hij vervolgens zijn dochter ook regelmatig sloeg. Ik herinner me zijn woorden: “Mijn handen beginnen te jeuken.” De constante dreiging was op zijn minst angstig voor mij als kind. Het meest schadelijke was misschien wel dat mijn grenzen keer op keer overschreden werden. Dat was een gewoonte in ons gezin en gebeurde niet alleen door fysiek geweld. Ik ontwikkelde destructief gedrag om mij staande te houden. Niemand zou mij meer pijn doen en raken. Niemand zou nog de macht over mij hebben. Hard, rebels, agressief, zowel verbaal als fysiek. Ik vocht van mijn 9^e tot mijn 18^e regelmatig en gooide spullen stuk. Mijn seksualiteit gebruikte ik als machtsmiddel, waardoor ik geen intimiteit ervoer en uiteindelijk was ik een sexy, succesvol, onafhankelijk, maar eenzaam meisje.

De ommekeer was het moment dat ik een keuze maakte. Ik koos om geen slachtoffer meer te zijn van het gezin waarin ik opgegroeid ben. Ik leerde mezelf lief te hebben, te waarderen en ik bepaalde hoe ik met mijn verleden om wilde gaan. Sindsdien doe ik niet meer agressief en heb ik mijn destructieve gedrag los kunnen laten. Doe ik het nooit meer? Jawel, af en toe verhard ik nog, neem ik ruimte in of pas ik ander negatief gedrag toe. In de loop der jaren heb ik ervaren dat ik elke keer weer een stap neem in mijn ontwikkeling. Zou ik zijn waar ik nu ben zonder dit meegemaakt te hebben? Dat weet ik niet. Ik weet wel dat ik mijn ervaring omgezet heb naar iets positiefs. Ben ik er een betere trainer en coach door? Niet door mijn jeugd, wel doordat ik mijzelf bevrijd heb van mijn destructieve mechanismen. Die mechanismen waren handig in mijn jeugd, maar als volwassene heb ik ze niet meer nodig.

Sinds meer dan zeven jaar ben ik nu zelf moeder. Ik weet dat wanneer je zelf geslagen bent, dit niet hoeft te betekenen dat je het bij je eigen kind(eren) ook gaat doen. Ik heb nog nooit fysiek geweld gebruikt tegen Timme. Een aantal jaren geleden trok ik hem wel eens aan zijn arm mee. Tot het moment dat ik in een training Communiceren met kinderen Timme mocht zijn en een mede deelnemer mij was. Zij deed wat ik met Timme deed. Dat vergeet ik nooit meer. Heel naar en klein voelde ik me, alsof ik een ding was. Dat heeft mij gemotiveerd om het nooit meer te doen. Daar zag ik dat ook aan een arm trekken ervoor zorgt dat mijn kind zich klein, niet goed genoeg en machteloos voelt.

Jammer genoeg denken sommige mensen dat kinderen alleen bij ernstige mishandeling schade oplopen. Ik hoor vaak van mensen om mij heen zeggen: “Ik kreeg ook wel eens een tik thuis ik ben er niet slechter van geworden.” Als ik dan doorvraag komen er toch gevoelens van angst en bedreiging naar boven. De opvoedkundige tik die vaak goedgepraat wordt, heeft wel degelijk een nadelig effect. Je hoeft alleen maar te kijken naar wat er met kinderen gebeurt wanneer ze hardheid ontmoeten. Ik nodig je uit om in de huid te kruipen van jouw of een kind en hem of haar te worden. Vraag vervolgens een volwassene om te doen wat je zelf met je kind doet, of wat anderen met hun kinderen doen. Een tik op je vingers als je ergens aan komt. Schreeuwen dat je moet komen, opruimen, luisteren. Trekken en duwen. Slaan op je billen. Tik tegen je achterhoofd.

Vergt het meer van mij om het anders te doen? Jazeker. Het is makkelijker om mijn stem te verheffen, mijn autoriteit te gebruiken of mijn dominantie in te zetten. Wat ik wil, gebeurt dan sneller. Is het nodig? Is het een liefdevolle manier? Zijn er een andere opties dan een tik uitdelen, duwen en trekken of schreeuwen tegen een kind? Het begon bij mij met inzien dat ik me vergis en mijn besluit om met respect en liefde met mezelf en Timme om te gaan. Ik hoor wel eens: “Ja, jij hebt makkelijk praten, je hebt een makkelijk kind.” Nee, ik heb geen makkelijk kind. Bestaan makkelijke of moeilijke kinderen eigenlijk? Ik geloof dat onze kinderen ons kopiëren en dat ze een afspiegeling zijn van wat wij neerzetten als ouder. Timme slaat geen andere kinderen, hij scheldt niet en hij pest niet. Omdat dat een grens is die ik aangegeven heb en omdat het bij hem thuis ook niet gebeurt. Als zijn vriendjes slaan of pesten dan hebben Timme en ik daar een gesprek over. Wat hij er van vindt, waarom wel of niet. Zodat hij zelf na blijft denken en de gedachten achter bepaalde afspraken begrijpt. Kinderen hebben hun opvoeders nodig, zodat ze duidelijke kaders krijgen. Dat creëert veiligheid voor een kind en op die manier kan een kind vol zelfvertrouwen binnen die kaders bewegen. Ik zie vaak genoeg kinderen die heel onrustig, driftig, zenuwachtig, zeurderig of ander gedrag vertonen en dit inzetten omdat hun kaders niet helder zijn.

Een aantal dingen die ik gedaan heb en nog steeds doe:

• Genoeg tijd en extra tijd plannen.

Het heeft ons erg geholpen om bijvoorbeeld een kwartier meer uit te trekken voor het ochtend-naar-school-gaan ritueel. Of wanneer we andere afspraken hebben. Zodra ik haast heb en te weinig tijd heb ingepland doe ik gestrest. Timme pikt dat feilloos op en het werkt niet.

• Zorgen dat ik uitgeslapen en of uitgerust ben wanneer ik iets met Timme onderneem. Niet uitgerust? Zie volgend punt.

• Zelf met mijn eigen emoties, teleurstellingen etc. dealen en ze niet op Timme afreageren.

Afgelopen vrijdag stond ik in de rij op het vliegveld met een stel ouders en twee kindjes. Onze vlucht was vertraagd. Uit elke beweging van de vader en uit elk woord dat uit zijn mond kwam sprak ongeduld en ergernis. Hij snauwde naar de kinderen, die op hun beurt terug snauwden (2 en 4 jaar oud) en binnen de kortste keren was het gillen, gooien en treiteren. Hardhandig corrigeerde de vader de kinderen. Hardhandig gingen de twee zusjes met elkaar om.

• Training Communiceren met Kinderen van Amethist Developing People

Wij halen diploma’s, we zitten op kookclubjes, we hebben rijbewijzen etc. Opvoeden wordt ons nergens geleerd en vaak doen we wat onze ouders deden of doen we dat vooral niet. Deze training heeft een wereld van verschil gemaakt voor Timme en mij. Het ondersteunde mij om mijn kaders helder te krijgen en het gaf me handvatten om het in de praktijk toe te passen.

• Ik leg niet op, maar leg uit. Wanneer ik een keuze maak, geef ik Timme achtergrond informatie over mijn keuzes en betrek ik hem bij mijn keuzes. Dat maakt dat zijn acceptatie van mijn keuzes groter is en hij makkelijker doet wat ik wil dat hij doet.

Als ik iets in mijn levensstijl verander dat invloed heeft op hem, zoals onlangs het besluit om geen slechte suikers meer te eten, dan heb ik een gesprek met hem. Ik vertel hem hoe ik tot dat besluit ben gekomen. Ik leg hem uit wat de achtergrond is en in dit geval was Timme het met mij eens dat maakte het makkelijk voor mij. Soms is hij het er niet mee eens maar omdat ik uitleg waarom ik het doe, in dit geval voor zijn gezondheid, accepteert hij het makkelijker.

• Kondig veranderingen aan ipv nu direct uitvoeren

Ik kondig aan wanneer ik van hem een verandering verwacht. Als hij zit te spelen dan kondig ik aan dat we over 5 minuten gaan eten. In plaats van hem te vragen gelijk alles aan de kant te schuiven en te gaan eten. Wij vragen soms teveel van onze kinderen. Hoe vind jij het wanneer je ergens helemaal in verdiept bent, een goed boek, een film of je werk, en iemand eist dat je nu stopt en gaat doen wat diegene wil? Sommige dingen leg ik hem op. Omdat er zoveel vertrouwen is over en weer, gaat hij er mee akkoord.

• Het toepassen van communicatie stijlen.

Ik spreek Timme in zijn taal aan waardoor hij mij begrijpt en er in ieder geval op basis van verschillende communicatie stijlen geen conflict ontstaat.

• Afspraak is afspraak

Ik wijk zo min mogelijk van onze afspraken af. Timme weet dat nee, nee is en als ik wel afwijk leg ik hem uit wanneer ik afwijk en wat de reden is. Ik zeg niet ja om van het gezeur af te zijn. Als ik zeg dat hij zijn speelgoed op moet ruimen voordat we gaan eten, dan is dat zo. Als ik zeg dat dit het laatste ijsje is, dan gaat hij daar ook zonder te zeuren mee akkoord. Als ik zeg dat hij niets anders mag eten wanneer hij zijn soep niet op eet. Dat is dat zo. Later krijgt hij niet toch wel wat anders. Het geeft hem veiligheid en hij hoeft niet te zoeken naar grenzen of mij uit te proberen.

Fysiek geweld is trouwens niet de enige manier om schade toe te brengen aan de eigenwaarde en het zelfvertrouwen van een kind. Ook de woorden die ik sommige opvoeders hoor gebruiken tegen hun kinderen: “Jeetje wat ben je toch een eikel. Schiet toch eens op slome. Hou eens op met dat gekloot. Aansteller. Ja, je bent een beetje dom hè. Als je nou niet normaal doet krijg je niks meer.“

Mooi onderwerp voor een volgend blog.